Socrate

Socrate là ai?

Sokrates hay Socrates là một triết gia Hy Lạp cổ đại, người được mệnh danh là bậc thầy về truy vấn.

Về năm sinh của ông hiện vẫn chưa có sự thống nhất giữa năm 469 hay 470. (469–399 TCN), (470–399 TCN). Ông sinh ra tại thành phố Athena, thuộc Hy lạp, và đã sống vào một giai đoạn thường được gọi là hoàng kim của thành phố này. Thời trẻ, ông nghiên cứu các loại triết học thịnh hành lúc bấy giờ của các "triết học gia trước Sokrates", đó là nền triết học nỗ lực tìm hiểu vũ trụ thiên nhiên chung quanh chúng ta. Tên ông được phiên âm ra tiếng Việt thành Xô-crát.

Mẹ ông là  nữ hộ sinh, cha là Sophronisque, điêu khắc gia. Ông được hưởng nền giáo dục của thời đại ông: thể thao, âm nhạc, học trường các giáo sư dạy đọc và viết (Ecole du grammatiste)

Ông sống thời Périclès - thế kỷ rực rỡ nhất ở Athènes: Sophocle, Euripide. Trong suốt  70 năm sống của ông, ông  đã từng chứng kiến cảnh vinh quang và sự xuống dốc của  tổ quốc ông.

Mặt mày xấu xí , ông bị vợ là Xanthippe ăn hiếp, hay gây lộn chửi mắng ông.

Socrate không phải là triết gia chuyên nghiệp:

Ông là người dân Athènes trung bình, có thể nói là ông không hề rời xa  Athènes. Như những người dân Athènes, ông đi gặp những người cùng phố, gợi cho họ nói chuyện vì ông cần biết sự thật về con người. Ông đã chẳng  dạy học được ai  bởi ông đã nói là ông chỉ biết mỗi một điều là  ông không biết gì cả!

Ðiều mà ông muốn là đặt người đối thoại trước chính họ, để họ tự hiểu mình, để họ đến với lương tâm , tự xét để hiểu con người thật của họ. "gnôthi séauton" :  Hãy tự biết lấy chính mình.

Theo Socrate, không có ai tình nguyện dữ tợn. Kẻ dữ là người không biết điều tốt, không biết nhận ra đạo đức hiện ra  nơi vẻ mặt khác nhau của người thể hiện ra nó

Cái mà Socrate dạy, là phải nhận biết đạo đức và điều tốt, hay ít nhất cũng phải muốn biết.

Mọi sự giả dối, giả đò, như những tài khéo léo của thuật hùng biện (artifices de la rhétorique; cf. le Gorgias de Platon), ông đều chối bỏ.

Ông không coi gì quan trọng. Lúc nào cũng bình dị, mỉm cười và sáng suốt (lucide)

Ông dạy theo lối đàm thoại, nói chuyện  với một nhóm người để bàn về một vấn đề. Từ  những cuộc đối thoại đó ông rút ra những bài học.

Tính tính ngay thẳng, chỉ thích sự thật, ông bị nhà cầm quyền lúc bấy giờ ghét. Họ buộc tội ông đã không chịu thờ những vị thần như họ mà còn  đưa vào những thần linh mới và ông lại còn làm hư hỏng  thanh niên ("Socrate est coupable du crime de ne pas reconnaître les dieux reconnus par l'Etat et d'introduire des divinités nouvelles ; il est de plus coupable de corrompre la jeunesse").  Hình phạt là bắt ông  uống thuốc độc tự tử. Socrate từ chối sự giúp đỡ của Lysias và phần biện hộ, ông tự soạn lấy và  tự biện hộ cho mình trước tòa. Cuối cùng  ông bị tuyên bố phạm tội 281 phiếu thuận với 278 phiếu chống.

Vì chiếc tàu chở Dèlos chở đồ cúng thấn Apollon vừa  mới đi nên không một sự hình hành quan trọng nào xảy ra trước khi Dèlos trở về.  Trong  30 ngày  ở tù, ông  nói chuyện cùng với các học trò và  họ đề nghị ông vượt ngục  (cf. Criton de Platon). Trong tù, ông  tự nhiên như không vì cho rằng chết như vậy là giải thoát . Ngày ông uống thuốc độc, ông  dành những giờ phút cuối cùng (Platon) để  đối thoại với các bạn ông về sự bất diệt của  tâm hồn. Những lời này được ghi trong  Phédon của Platon.

Trong tù, ông  tự nhiên như không vì cho rằng chết như vậy là giải thoát. Ông bình tĩnh bàn về  sự bất diệt của linh hồn rồi bưng ly thuốc độc uống  bình thản trong lúc các học trò ông đau đớn khóc lóc.

Về sự biện hộ của ông trước tòa án, sự từ chối vượt ngục, can đảm uống ly thuốc độc, Platon đã  viết lại bằng ba vài văn có giá trị: l'Apologie, le Créton và le Phédon.

Công trình nghiên cứu của Socrate

Socrate không  viết sách mà chỉ  dạy người dân Athènes trực tiếp nên tuy được xem là một trong những  hiền triét lớn của Hy Lạp. Nhưng những tư tưởng của  ông đã được Platon, Xéphonon và Aristote  ghi chép và để lại:

Tóm tắt tư tưởng của Socrate:

1) Hãy tự biết lấy chính mình (Connais-toi toi-même)

Theo ông, sự tự hiểu biết sẽ làm cho con người sống theo lẽ phải tức là sống đạo đức.

2) Con người không hề muốn hung ác tàn bạo

3) Việc gọi là tốt khi nó nó ích (le bien réduit à l'utile)

4) Ðạo đức là khoa học là lối sống (La vertu réduit çà la science)

5) Hạnh phúc có được khi nó dung hòa với đạo đức

6) Ðiều bị bắt buộc phải làm cũng là điều hữu ích

Cách giảng dạy:

Ông không có trường lớp. Trường của ông là agora, nơi công cộng  tại các chợ ngày xưa. Ông nói chuyện với mọi người, bàn về  những việc hàng ngày. Ông nói là ông có sứ mệnh của thần linh là dạy dỗ người cùng thời  và không được làm nghề gì khác (Platon) nên ông chấp nhận sống nghèo, giảng dạy không công cho  mọi người.

Phương pháp dạy của ông là đàm thoại, gồm hai phần:

1) Phần hỏi và trả lời cho đến khi  người đối thoại nhận thức là mình sai

2) Phần biện  pháp:  Ông giúp cho người đối thoại hiểu và tự tìm lấy câu trả lời. Ông nói: "Mẹ tôi  đỡ đẻ cho  sản phụ, còn tôi đỡ đẻ cho  những  bộ óc".

9 điều SOCRATES nói 1. - Trong vạn vật, cái gì xưa nhất ? - Thượng đế, vì ở thời đại nào, Ngài cũng hiện hữu. 2. - Trong vạn vật, vật nào đẹp nhất ? - Vũ trụ, vì vũ trụ là công trình của Thượng đế. 3. - Trong vạn vật, vật nào lớn nhất ? - Không gian, vì nó chứa tất cả những gì sáng tạo. 4. - Trong vạn vật, vật gì vững bền nhất ? - Hy vọng, vì khi con người mất hết, nó vẫn còn. 5. - Trong vạn vật, vật nào tốt nhất ? - Đức hạnh, vì thiếu nó không có một việc gì tốt đẹp. 6. - Trong vạn vật, vật gì di chuyển mau nhất ? - Tư tưởng, vì trong một giây nó có thể đến tận bên kia vũ trụ. 7. - Trong vạn vật, vật gì mạnh nhất ? - Nhu cầu, vì nó giúp ta san bằng các khó khăn to lớn nhất. 8. - Trong các việc, việc gì dễ làm nhất ? - Khuyên bảo 9. - Trong các việc, việc nào khó nhất ? - Tự biết mình.