Mỹ đã biết trước 4 tháng vụ chính biến ở Liên Xô

Boris Yeltsin đọc diễn văn trên nóc xe tăng khi cuộc chính biến xảy ra. Ảnh: Ria Novosti

Theo ridus.ru, các tài liệu giải mật mới đây của Mỹ cho thấy từ tháng 4/1991, cơ quan tình báo Mỹ đã dự báo được vụ chính biến, thậm chí còn gọi tên chính xác những người tham gia.

Ngày 19/8 sắp tới là kỷ niệm 25 năm xảy ra sự kiện chính biến tháng 8/1991, sau đó dẫn đến sự sụp đổ của Liên Xô.

Đêm 18 rạng 19/8/1991, Phó tổng thống Liên Xô khi đó là Gennady Yanaev cùng một số lãnh đạo thân tín đã thành lập Ủy ban nhà nước về tình trạng khẩn cấp (ГКЧП).

Mục đích của Ủy ban này là phế truất Tổng thống Mikhail Gorbachev, ngăn chặn việc ký Hiệp ước Liên bang (dự định ký vào ngày 20/8/1991) nhằm cứu vãn Liên bang Xô viết trên đà suy vong.

Cuộc chính biến này, như chúng ta biết, đã thất bại. Những người tham gia chính biến đều bị bắt giam. Sự kiện này đã đẩy nhanh tiến trình sụp đổ của Liên Xô.

Tháng 12 năm đó, Hiệp ước về sự tan rã của Liên Xô và việc thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG), còn gọi là Hiệp ước Belovezh, được ký kết, chấm dứt sự tồn tại của Liên Xô.

Tài liệu mật của Cơ quan tình báo trung ương (CIA) của Mỹ cho biết Washington đã theo dõi rất sát sao Tổng thống Liên Xô Gorbachev và đưa ra dự báo về chính biến.

"Kỷ nguyên của Gorbachev đang đi đến hồi kết. Thậm chí nếu ông ta còn tại vị 1 năm nữa, thì quyền lực thực tế sẽ nằm trong tay lãnh đạo có thế lực của các nước cộng hòa" - một tài liệu của CIA ngày 29/4 đưa ra nhận định.

"Nếu như sắp tới Gorbachev bị hạ bệ, thì điều đó sẽ được thực hiện hoặc bởi phe cứng rắn, hoặc bởi một Ủy ban quốc gia cứu vãn nào đó" - tài liệu này viết.

"Sự bất lực của phe truyền thống (chỉ những người muốn giữ Liên Xô), sẽ làm gia tăng ảnh hưởng của phe cải cách và dẫn đến việc phe dân chủ nắm quyền. Sự chuyển giao quyền lực này chưa chắc đã bằng con đường hòa bình, không loại trừ, trong một khoảng thời gian nào đó, không biết chính quyền đang ở trong tay ai" - CIA nhận định.

Tài liệu đề ngày 29/4/1991 của CIA cũng dự báo "Liên Xô đang ở ngưỡng cửa một cuộc cách mạng". Tài liệu này phân tích cho biết Gorbachev muốn duy trì quyền lực và sẽ không chịu từ chức.

CIA cũng tiết lộ tên của những lãnh đạo Liên Xô có thể tổ chức cuộc chính biến. Đó là "những người truyền thống", gồm Phó tổng thống Liên Xô Yanaev, chủ tịch KGB Vladimir Kryuchkov, Bộ trưởng Nội vụ Boris Pugo, Bộ trưởng Quốc phòng Dmitriy Yazov.

Trên thực tế, những người này, đúng như dự báo, sau này đã trở thành những lãnh đạo chủ chốt của Ủy ban nhà nước về tình trạng khẩn cấp (ГКЧП).